Para Politikası Araçları Nelerdir ?

Maliye politikalarının yetersizliği ve para arzının politik kaygılara karşı duyarlılığı neticesinde merkez bankaları para politikasının belirleyicisi olarak kurulmuştur. Dünyada ilk kez, merkez bankası İsveç’te 1668’de, İngiltere’de 1692’de ve 1791’de ABD’ de kuruldu. Ülkemizde merkez bankasının kurulması için 1931 yılına kadar beklemek ise çok üzücü. Peki Para Politikası Araçları Nelerdir ?

Para Politikası Araçları

Para Birimi İşlemleri: Diğer ülkelerin para birimlerini dengelemek ve alış ve satış fiyatlarını yukarı veya aşağı çekmek için kullanılan bir para politikası aracı. İhracat-ithalat dengesi de dahil olmak üzere ülkenin birçok unsuru döviz işlemlerinden olumlu veya olumsuz yönde etkilenmektedir. Merkez Bankası, piyasadan döviz alarak ya da piyasaya döviz sunarak döviz kurunu aşağıya çeker ya da yükseltebilir.

 

Kredi Tavanı: Son yıllarda yaygın olarak kullanılan bir para politikası aracı değildir. Kısacası, Merkez Bankası gerektiğinde bankalara borç verebilecekleri bir üst limit belirleyebilir. Kriz zamanları dışında yaygın olarak kullanılan bir yöntem değildir, temel amacı hesap sahiplerine güven vermek ve iflasın önlenmesidir.

 

Açık Piyasa İşlemleri: En yaygın kullanılan para politikası araçlarından biridir. Merkez bankası piyasada faaliyet gösteren bankalardan tahvil satın alarak onlara daha fazla para sağlıyor ve bankalar yatırımcılara daha fazla para kiralayabiliyor.

 

Repo ve tahvil repo işlemlerine repo ve ters repo isimleri adı verilir. Ters repo: Geri alım için devlet tahvili satma süreci. Merkez Bankaları tarafından piyasaya bu şekilde para arzı, genişleyici para politikası olarak adlandırılır ve bunun tersi de, piyasadan para çekilmesidir. Genişlemeci para politikası durgunluk dönemlerinde uygulanırken, daralma para politikası yüksek enflasyon dönemlerinde tercih edilmektedir.

 

Reeskont Oranlarının Belirlenmesi: Henüz tahsis edilmemiş şahıslara veya şirketlere tahviller verilmişse (ödeme zamanı gelmemişse) reeskont (ikinci kırdırma) denir. Kredi karşılığında bankalara ve bankalar aldıkları notları merkez bankasına teslim eder. İlk indirim bankaya, ikinci indirim ise merkez bankasına bankalar tarafından yapılır.

 

Para politikası, reeskont oranları ile şu şekilde gerçekleştirilir: Reeskont oranı düşürülürse, banka hisseyi daha düşük bir maliyetle iskonto edecektir. Böylece, daha ucuz krediler sağlamak için bankanın maliyeti düşecek ve piyasadaki toplam para miktarı artacaktır. Aynı zamanda reeskont faiz oranları sayesinde kısa vadede faiz oranları belirlenebilir.

 

Zorunlu Karşılık Oranlarının Belirlenmesi: Mevduat hesabı sahiplerinden tahsil edilen tutarın (gelir elde etmek amacıyla bankaya para yatıranlar) oranı merkez bankası tarafından belirlenen oran merkez bankasına emanet edilmiştir. Buradaki temel amaç, birçok mevduat hesabı sahibinin ödemelerin aksatılmasını önlemek için paralarını geri çekmek istediklerinde panik havasını kırmaktır. Diğer bir amaç, piyasaya yatırılan para miktarını kontrol etmektir.